Στα Μονοπάτια του Αχιλλέα: Μεγάλη Κάψη – Άγιοι Απόστολοι – Μαυρίλο (9.10.2011)

Το πρόγραμμα του Ομίλου Φίλων Βουνού & Θάλασσας της Βούλας ήταν: διανυκτέρευση το Σάββατο στο Δασικό Χωριό «Λιβαδάκι», στη Μεγάλη Κάψη της Δυτικής Φθιώτιδας, και την Κυριακή πεζοπορία στα Μονοπάτια του Αχιλλέα. Η Σούλα, γραμματέας του Ομίλου, παρακάλεσε να τη βοηθήσουμε και το είδαμε με το Γιάννη ως μια πρόκληση και μια ευκαιρία να μάθουμε περισσότερα για τα μονοπάτια στην περιοχή.

Η Δυτική Φθιώτιδα είναι από τις πιο όμορφες περιοχές της Φθιώτιδας και της Ελλάδας, με πλούσια ιστορία από αρχαιοτάτων χρόνων. Θεωρείται ότι είναι η πατρίδα του Αχιλλέα. "Η προϊστορία ομιλεί για τους Μυρμιδόνες που οδηγήθηκαν στην Φθία από τον Πηλέα, τον Βασιλιά της Αίγινας. Από τον Πηλέα και την Θέτιδα γεννιέται ο Αχιλλέας. Οι νεότεροι συγγραφείς όπως ο Δημήτριος Αινιάν και ο Ι. Βορτσέλας, πιστεύουν ότι η έδρα του κράτους του Πηλέα βρισκόταν στις πηγές του Σπερχειού, κάτω από τον Τυμφρηστό, συγκεκριμένα στον τόπο του Μαυρίλου, σύμφωνα και με όσα μαρτυρεί ο Όμηρος". Περισσότερα στον ιστότοπο του Ομίλου Ενεργών Πολιτών Δυτικής Φθιώτιδας http://omilospoliton.blogspot.com/2011/09/blog-post.html

Ανεβαίνοντας για το Καρπενήσι, μετά τον Άγιο Γεώργιο στο Χάνι Πλατανιά στρίβουμε δεξιά παίρνοντας τις στροφές για τα χωριά Μεγάλη Κάψη, Μερκάδα, Μαυρίλο, Νεοχώρι. Μέσα από τη Μεγάλη Κάψη ανεβαίνουμε αριστερά και σε ένα χιλιόμετρο περίπου φθάνουμε στο Δασικό Χωριό «Λιβαδάκι». Το Δασικό Χωριό, με διαχειριστή και υπεύθυνο σήμερα τον Βασίλη Μήτσου, οδηγό βουνού της Ελληνικής Ομοσπονδίας Ορειβασίας & Αναρρίχησης, προσφέρει εναλλακτικό τουρισμό με υπηρεσίες διαμονής και διατροφής σε ένα ξενοδοχειακό συγκρότημα ανεξάρτητων επιπλωμένων σπιτιών που λειτουργεί όλες τις εποχές του χρόνου. Είναι σε μια καταπράσινη έκταση 15 στρεμμάτων, σε υψόμετρο 950μ, περιτριγυρισμένο από πανύψηλα έλατα και αιωνόβιες καστανιές. Η Μεγάλη Κάψη είναι χωριό στα ριζά του Βελουχιού, αραιοκατοικημένο, με αρκετά παλιά σπίτια, με πλούσια ιστορία και αρκετά μεταβυζαντινά.

Συναντήσαμε τους άγνωστους μέχρι εκείνη τη στιγμή συνορειβάτες μας. Πρέπει να ομολογήσω ότι με συνεπαίρνει το άγνωστο, ρισκάρω τις διαθέσεις μου, τις δοκιμάζω στα άγνωστα πρόσωπα και είμαι πάντα έτοιμος να συναντήσω τη φιλία. Πολλές φορές, όπως κι αυτή τη φορά, ρισκάρω και τον καιρό με το «θα βρέξει – δεν θα βρέξει» και το μισο-άγνωστο μονοπάτι, χωρίς GPS και πυξίδες, με μοναδική «πυξίδα» τη θέληση για «βουνό» και το ένστικτο του άγριου ζώου. Και βγήκαν όλα τόσο ωραία και όμορφα. Μ’ αρέσει αυτό το παιχνίδι, το έχω κάνει πολλές φορές. Καθοριστικό ρόλο έπαιξαν η πλούσια διάθεση και η ευχάριστη παρέα όλων των μελών του Ομίλου Φίλων Βουνού & Θάλασσας.

Με το λεωφορείο του Συλλόγου κατεβαίνουμε λίγο μετά τη Μεγάλη Κάψη και παίρνουμε την άσφαλτο προς Τυμφρηστό. Στα 500 περίπου μέτρα αρχίζει το μονοπάτι. Στην αρχή είναι ένας εγκαταλελειμμένος δασικός δρόμος με μια βρύση, που δεν λειτουργεί, και λίγα μέτρα πιο πάνω μια παλιά στέρνα. Μετά από μερικές τραβέρσες αφήνουμε τον δασικό δρόμο και φεύγουμε δεξιά μέσα στο ρέμα. Αρχίζει η ανηφόρα μέσα στο πυκνό δάσος, τα έλατα, τα πεύκα, τις αγριοκαστανιές, τις βελανιδιές και τις φτέρες με τα σκουρο-πρασινο-καφέ χρώματά τους. Mια ωραία προκλητική πεζοπορία για ανήσυχους ορειβάτες. «Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο» είναι μια έκφραση του Ντοστογιέφσκι και μια δική μας διαπίστωση. Δεν τη χορταίνουμε την ομορφιά. Και για να τη γευτούμε καλύτερα, πρέπει να την αφηγηθούμε. Κι αυτό θέλω να κάνω…

Η σήμανση, όπως μας την περιέγραψε και ο Ηλίας Μυλωνάς από τον Άγιο Γεώργιο, που την έκανε μαζί με τον Νίκο Καρρά, είναι ελλιπής και θέλει προσοχή. Επισκεφθήκαμε την περιοχή λίγες μέρες πριν με τον Χρήστο, για αναγνώριση. Ο κ Ηλίας, πρόθυμος και αεικίνητος, μας κατατόπισε για το πρώτο κομμάτι, το ανέβασμα μέχρι τους Αγίους Αποστόλους. Έχει κόκκινα σημάδια, μερικές φορές και πράσινα, και κορδέλες.

Οι λούτσες δείχνουν την παρουσία των αγριογούρουνων. Εκεί παίρνουν το μπάνιο τους. Σε κάποιο ξέφωτο ο Γιάννης, που πήγαινε μπροστά ως ανιχνευτής, είδε το ζαρκάδι. Ήταν τυχερός. Μέσα στο πυκνό δάσος εμφανίστηκαν μηλιές. «Πού το βλέπετε το μήλο βρε παιδιά;». Μηλιές στο πουθενά. Έκλεισαν τα χωράφια, έγιναν δάσος. Να γιατί τα ζώα δεν υπάρχει λόγος να ανησυχούν. Πάντα θα υπάρχει τροφή γι’ αυτά. Είδατε άγριο ζώο να πεινάσει; Κι αν με ρωτήσετε θα σας πω πόσο εύκολο είναι η φύση να ταΐσει όλους όσους δεν δηλώνουν άπληστοι, όπως άπληστοι είναι οι σύγχρονοι συγκάτοικοί μας στον πλανήτη.

Συναντάμε το δασικό δρόμο και στην πρώτη διασταύρωση ακολουθούμε τον αριστερό ανηφορικό με κατεύθυνση νοτιοδυτική και αμέσως μετά στην κρεμασμένη ταινία και τα σημάδια δεξιά μας, ανηφορίζουμε μέσα στο πυκνό δάσος, αυτή τη φορά με έλατα και πεύκα. Τα πεύκα στην περιοχή δεν είναι αυτοφυή. Έχουν φυτευτεί ύστερα από πυρκαγιά τη δεκαετία του ‘60. Χαρακτηριστική είναι και η παρουσία αρκετών αρκουδοπούρναρων, το γνωστό μας γκι.

Φτάνουμε στα ανοιχτά με τις φτέρες και τη χαμηλή βλάστηση. Απέναντί μας το Κουμπί, που στους πρόποδες του είναι το εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων(1350μ). Πέφτουμε δίπλα στον δασικό δρόμο και σε λίγο συναντάμε το εκκλησάκι με τη βρύση και τα παγκάκια ολόγυρα. Είμαστε πάνω στην άσφαλτο που έρχεται από τη Ράχη Τυμφρηστού και πηγαίνει προς Αγία Τριάδα, Φουρνά και Ρεντίνα – Καρδίτσα. Απέναντι από το εκκλησάκι οι χαρακτηριστικές καλύβες, όπου γίνεται κάθε χρόνο η συνάντηση των Σαρακατσαναίων.

Συνεχίζοντας κατεβαίνουμε με κατεύθυνση ανατολική, ψάχνοντας διαρκώς τα λίγα κόκκινα σημάδια και την πλαστική ταινία, σε ένα υποτυπώδες μονοπάτι κλεισμένο από τα πεσμένα έλατα αλλά και την πυκνή βλάστηση. Συναντάμε το δασικό δρόμο και μετά από μερικές τραβέρσες φεύγουμε αριστερά, αφήνοντάς τον προς τη ρεματιά με πολλές φτέρες και ένα κανάλι, σχεδόν σκεπασμένο, που το νερό με πολύ δυσκολία κατηφορίζει μέσα σε ένα ήσυχο και καταπράσινο περιβάλλον και έλατα. «Χορός από γιγαντόκορμα ελάτια αγκαλιάζουν το Βελούχι» γράφει ο Χαρίλαος Μηχιώτης στο «ΠΑΤΡΩΑ ΓΗ»

Το μονοπάτι έγινε πια χαντάκι, με πολλά πεσμένα δέντρα. Και να σκεφθεί κανείς ότι το μονοπάτι συνέδεε το Μαυρίλο με το Καρπενήσι. Από δω περνούσαν φορτωμένα ζώα κι αγωγιάτες, βοσκοί και κοπάδια, κλέφτες, στρατός και αντάρτες. Αυτά τα μονοπάτια σε κάθε χωριό έχουμε υποχρέωση να τα διατηρήσουμε και να τα συντηρήσουμε. Είναι μια ιστορική μνήμη με ιδιαίτερα πολιτιστικά χαρακτηριστικά, που δεν είναι η στιγμή να τα αναλύσουμε.

Κατηφορίζουμε τραβερσάροντας διαρκώς, περνάμε τη στρογγυλή πέτρινη στέρνα και σε λίγο φαίνονται μακριά τα σπίτια του Μαυρίλου. Βγαίνουμε στα πρώτα εγκαταλελειμμένα κτήματα και το δασικό δρόμο, περνάμε τα τεράστια πλατάνια στο ρέμα και μπαίνουμε στο χωριό. Το Μαυρίλο είναι ένα ορεινό χωριό σε υψόμετρο 920 μέτρων, το οποίο βρίσκεται στην πλαγιά του Βελουχιού. Είναι 65 χιλ δυτικά της Λαμίας και 25 χιλ ανατολικά του Καρπενησίου.

“Στην δυτική άκρη της Φθιώτιδας, εκεί όπου κυριαρχεί ο υψικόρυφος Τυμφρηστός και κάτω από την κορυφή που έχει το όνομα: Μαυριλιώτικο Βελούχι ή Κουμπί ή Φιλόσοφος(γιατί μοιάζει με μορφή γέροντα), είναι χτισμένο το πανέμορφο Μαυρίλο, μικρό χωριουδάκι σήμερα, προικισμένο όμως από την φύση και τιμημένο από την ιστορία. Γιατί το Μαυρίλο στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας, κεφαλοχώρι τότε, βρέθηκε στο επίκεντρο της προετοιμασίας του απελευθερωτικού αγώνα και κατόπιν της επαναστατικής έκρηξης. Σε τούτο το απόμερο χωρίο του Τυμφρηστού, μοναδικό σ' όλη του Ρούμελη, την Θεσσαλία κι ως την Ήπειρο, δουλευόταν η μπαρούτη, η πρώτη ύλη των ντουφεκιών της κλεφτουριάς. Στις ποταμιές του Μαυρίλου γύριζαν οι μπαρουτόμυλοι, αυτά τα αυτοσχέδια εργαστήρια της φωτιάς του αγώνα για την αποτίναξη της μαύρης τούρκικης σκλαβιάς”, γράφει στην ιστοσελίδα για το χωριό του ο φίλος και συμμαθητής μου Δημήτρης Σακελλάρης

Το χωριό είναι γεμάτο πηγές, αυλάκια και ρυάκια, τα οποία χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν όχι μόνο για πότισμα αλλά ως κινητήρια δύναμη των νερόμυλων για το άλεσμα αλευριού και την κατασκευή μπαρούτης. Η κύρια πηγή του χωριού ονομάζεται Γκούρα (η λέξη αυτή στα Σλαβικά σημαίνει μεγάλη πηγή) και αποτελεί μία από τις πηγές του Σπερχειού. Τα χωριά αυτά του Ανατολικού Βελουχιού (Τυμφρηστός, Μεγάλη Κάψη, Μερκάδα, Μαυρίλο, Νεοχώρι), όπως και τα άλλα του Βόρειου (Αγία Τριάδα, Αγία Παρασκευή, Δομιανοί, Πετράλωνα) είναι καστανοχώρια.

Ο Χαρίλαος Μηχιώτης, με καταγωγή από το Νεοχώρι Τυμφρηστού, έγραψε δύο εξαιρετικά βιβλία για την περιοχή: «ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΣ ΚΑΙ ΤΥΜΦΡΗΣΤΙΟΙ, Γεωγραφική–Χωροταξική–Ιστορική–Οικονομική–Πολιτιστική προσέγγιση», εκδόσεις ΚΑΣΤΑΛΙΑ και «ΓΗ ΠΑΤΡΩΑ, Το Νεοχώρι Τυμφρηστού Φθιώτιδας, Βιογραφία μιας κοινωνίας» εκδόσεις επίσης ΚΑΣΤΑΛΙΑ

Επίσης ο Τάκης Ευθυμίου, δάσκαλος από τον Άγιο Γεώργιο Τυμφρηστού, έχει εκδώσει δύο βιβλία - μελέτες για την Ομηρική Φθία και τον Αχιλλέα: «Αναζητώντας Ίχνη του Ομηρικού Αχιλλέα στην κοιλάδα του Σπερχειού». Έργο συλλογικό που εκδόθηκε το 2006 και «Ο Ανδριάντας του ομηρικού Αχιλλέα στον Άγιο Γεώργιο & ο λόγος ύπαρξής του», που εκδόθηκε το 2010.

Η βροχή μας βρήκε στο όμορφο σαλέ «Λελούδα» για φαγητό και καφέ. Είναι ένας εξαιρετικός χώρος μέσα στο πράσινο του έλατου και της βελανιδιάς, με φόντο το Βελούχι και θέα τον Μαλιακό και όλα τα γύρω βουνά.

Τρία πράγματα νομίζω πρέπει να κρατήσουμε τελειώνοντας την γραπτή περιπλάνηση στην περιοχή. Πρώτο, λέμε όλοι πως το Βελούχι είναι το πιο εκφραστικό βουνό της Ρούμελης και της λεβεντιάς της. Συνδέεται με την παράδοση, τους θρύλους και την ιστορική πορεία του τόπου μας. Δεύτερο, οι μελέτες λένε ότι «Οι ορεινές περιοχές ανά τον κόσμο αποτελούν το δεύτερο δημοφιλέστερο τουριστικό προορισμό μετά τις ακτές και τα νησιά», αποτελώντας το 15-20% του ετήσιου παγκόσμιου τουρισμού. Ο δε οικοτουρισμός είναι η πιο σημαντική εναλλακτική μορφή τουρισμού και σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, είναι ο ταχύτερα εξελισσόμενος τομέας του τουριστικού κλάδου. Και τρίτο, όσα περισσότερα ξέρει ο επισκέπτης για τον τόπο που επισκέπτεται, τόσο περισσότερο απολαμβάνει και σέβεται αυτό που βλέπει.

Την ομορφιά της περιοχής τη γνωρίζουμε, τη γνωρίσαμε. Διαπιστώνει κανείς ότι ένας πεζοπορικός «παράδεισος» κρύβεται στις παρυφές του Βελουχιού. Η ομαλή γεωμορφολογία, η πολυποίκιλη βλάστηση και τα παλιά μονοπάτια, που συνέδεαν τα χωριά με το Καρπενήσι, είναι στοιχεία του ορεινού ανάγλυφου της Δυτικής Φθιώτιδας που το καθιστούν προσιτό και ιδιαίτερο προορισμό ακόμα και για τους πρωτάρηδες του είδους. Αν συλλογιστούμε όμως για λίγο, μας γεννιέται αυτόματα μια απορία: Η φύση δεν είναι υποχρεωμένη να είναι ωραία, κι όμως είναι. Εμείς τί κάνουμε για να κρατήσουμε αυτή την ομορφιά και να δώσουμε τη δυνατότητα, και το κίνητρο ίσως, για να μείνουν κάποιοι άνθρωποι στον τόπο τους και να μην συγκεντρώνονται σαν τα ποντίκια στις τσιμεντουπόλεις;

Πηγές:
http://www.dasiko.gr/
http://users.teilam.gr/~dsakellaris/MAVRILO/MAVRILO.HTM
http://www.mavrilo.gr/web%20pages/GR/index.php
http://www.megalhkapsh.gr/home.html
http://fthiotikos-tymfristos.blogspot.com/
http://el-gr.facebook.com/pages/i-love-lelouda/104991619552596
http://www.gaiaelliniki.gr/2011/04/blog-post_2458.html
http://www.e-ecology.gr/DiscView.asp?mid=232&forum_id=11&

Στέφανος Σταμέλλος
http://www.e-ecology.gr
http://e-onthemountain.blogspot.com